آرامگاه ها و مقبره های تاریخی شاعران معروف و مشاهیر در شهر شیراز
بسیاری از آرامگاه ها و مقبره های تاریخی شاعران معروف و مشاهیر در شهر شیراز واقع است .عرفا، شعرا و هنرمندان بنام ایرانی که آشنایی با آنها و مقبره ایشان خالی از لطف نیست. در ادامه این پست از پیانته به معرفی آرامگاه این بزرگان که از جاذبه های گردشگری شیراز هستند، خواهیم پرداخت.
فهرست:
- حافظیه
- آرامگاه وصاف شیرازی
- سعدیه
- آرامگاه شوریده شیرازی
- آرامگاه خواجوی کرمانی
- آرامگاه شیخ روزبهان
- آرامگاه سیبویه
- آرامگاه آبش خاتون
- آرامگاه عبدالله خفیف
- آرامگاه شیخ محمد لاهیجی شیراز
- آرامگاه بابا کوهی
- آرامگاه شیخ ابو ذرعه
بیشتر بخوانید: 6 باغ مهم از زیباترین و دیدنی ترین باغ های تاریخی و معروف شیراز را بشناسید
“حافظیه” آرامگاه لسان الغیب حافظ شیرازی
در بین آرامگاه شاعران و مشاهیر در شیراز، حافظیه یکی از شناخته ترین محل هاست. دور از انتظار نیست که بیشتر مردم جهان یکی از بزرگترین شاعران ایران ، حافظ یا خواجه شمس‌ُالدّینْ محمّدِ بن بهاءُالدّینْ محمّدْ حافظِ شیرازی را بشناسند. زیرا که شهر شیراز علاوه براینکه به پرجاذبه ترین شهر ایران و بزرگترین مکان تاریخی تخت جمشید معروف است به عنوان زادگاه و آرامگاه وی نیز یاد می شود. به همین دلیل است که مقبره حافظ ، که به آن «حافظیه» گفته می شود ، بین گردشگران و افراد محلی بسیار محبوب است و به عنوان مامنی مقدس گرامی داشته می شود. قابل ذکر است که حافظیه مکان بسیار خوبی برای گذراندن شب ها است زیرا که باغ و محوطه آن چنان جادویی و آرامش بخش است که می توانید ساعت ها در آن بدون متوجه شدن سپری شدن زمان، وقت بگذرانید. هر وقت به حافظیه می روید ، ممکن است افراد زیادی در آنجا ببینید اما می توانید متوجه شوید که هنوز هم آرام و ساکت است. علاوه بر این ، شاعران و عرفای دیگری نیز در این مکان به خاک سپرده شده اند که هنوز هم بین مردم شناخته شده و مورد افتخار هستند.
جالب است بدانید تا 65 سال بعد از مرگ حافظ، هیچ مقبره ای به افتخار وی ایجاد نشد تا اینکه محمد یغمایی وزیر حاكم وقت تصمیم گرفت جایی را به یاد آن شاعر بسازد. محمد یغمایی دستور داد تا به همراه مقبره یک عمارت گنبدی شکل نیز بسازد. به علاوه مقبره حافظ همیشه در دوره های مختلف مانند افشاریه و صفویه از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است. باغهای عالی و زیبا درکه امروزه در محوطه مقبره میبینیم در زمان سلطنت کریم خان زند ساخته شد. وی همچنین دستور داد سنگ مرمر را روی مقبره که هنوز هم آنجاست ، بگذارید. برخی از اشعار حافظ روی سنگ مرمر نوشته شده است.
تا دوره پهلوی تغییری اساسی در مقبره حافظ صورت نگرفت تا اینکه در سال 1308 بود که مقبره حافظ به آنچه امروز می بینیم تبدیل شد. این بنای جدید توسط یک باستان شناس و معمار فرانسوی به نام آندره گدار ساخته شده است. مقبره حافظ با پنج پله یک متر بالاتر از زمین قرار گرفته است. ساختار جدید دارای هشت ستون است که هر یک از آنها ده متر ارتفاع دارد. این گنبد از مس ساخته شده است و شکل آن همانند کلاه درویش است. سقف گنبد نیز با موزاییک های رنگارنگ تزئین شده است. هم چنین چندین استخر و حوض مستطیل شکل به باغ اضافه شده است که محیطی دلپذیر را برای گردشگران فراهم کرده است.
آرامگاه وصاف شیرازی
آرامگاه وصاف شیرازی در نزدیکی حافظیه قرار دارد. ادیب شرف الدین عبدالله بن فضل‌الله بن عبدالله وصاف شیرازی یا شهاب‌الدین/ شرف‌الدین عبداﷲ بن عزالدین فضل‌الله شیرازی ملقب به وصاف الحضره و متخلص به شرف و مشهور به وصاف از ادیبان و مورخان و شاعران سده هفتم و هشتم هجری قمری است
وصّاف که علاوه بر تاریخ‌نگاری در سرودن شعر فارسی و عربی نیز دستی داشته، بسیاری از ابیات و قطعات و قصاید خود را، به مناسبت، در متن کتاب خویش ذکر کرده‌است. قبر وی ما بین تکیه باغ چهل‌تنان و حافظیه است.که این قبر توسط میراث فرهنگی و گردشگری فارس در کنار قبور تاریخی مشاهیر بزرگ فارس (از جمله عبید زاکانی و خاندان امام جمعه و دیگر بزرگان فارس) تخریب و به باغ موزه مشاهیر غربی تبدیل شده است. که این مسئله از طنزهای تاریخی ایران از سوی میراث فرهنگی و گردشگری است.
سعدیه ، آرامگاه سعدی
آرامگاه سعدی نیز از شناخته شده ترین آرامگاه شاعران و مشاهیر در شیراز است. مقبره ای اولیه ابومحمّد مُصلِح‌الدین بن عبدالله متخلص به سعدی توسط شمس‌الدّین محمد جوینی یا خواجه شمس‌الدین محمد جوینی از شعرا، نویسندگان و وزرای بنام ایرانی در قرن هفتم هجری ساخته شد. در زمان سلطنت کریم خان آرامگاهی از دو طبقه آجر و گچ ساخته شده است که در کنار آن دو اتاق قرار گرفته است . در طبقه اول اتاقی که در قسمت شرقی قرار داشت آرامگاه استاد سخن بود و در اتاق غربی بعدها شوریده، شاعر نابینای شیرازی دفن شد. ساختمان فعلی توسط معمار محسن فروغی ساخته شده است و با تلفیقی از عناصر معماری قدیمی و جدید و الهام گرفته از چهل ستون است. این مقبره در داخل یک بنای هشت ضلعی قرار دارد که در بالای آن یک گنبد آبی لاجوردی شگفت انگیز قرار دارد و در داخل مقبره در اطراف دیوارها اشعار سعدی حک شده است. جلوی ورودی مقبره ، حوضچه زیبایی قرار گرفته است. مردم به رسم قدیم سکه هایی را برای به واقعیت رسیدن آرزوهایشان داخل حوضچه پرتاب می کنند.
در عمق ده متری صحن آرامگاه قناتی وجود دارد که آب آن دارای مواد گوگردی و جیوه است. آب این قنات که در زیر زمین جریان دارد به درون «حوض ماهی» می‌ریزد.
عمق نوشته ها و ایده های سعدی با ارزش های اجتماعی و اخلاقی چنان فراتر از زمان خویش بوده است که سخنان وی توسط فارسی زبانان چه داخل ایران و خارج از کشور سالهای سال نقل شده است. شهرت سعدی در ادبیات فارسی به دلیل فصاحت وی در استفاده از زبان است. پس از گذشت هشت قرن ، آثار او هنوز به آسانی قابل درک است و ایده های او هنوز هم برای گویندگان زبان پارسی تحسین برانگیز است. شیوه او در فارسی ادا کردن کلمات وام گرفته شده از عربی باعث شد که بتوان از آن کلمات در استفاده روزمره استفاده کرد و آنها را درک کرد. سعدی در زمان خود جهان گرد بود ، هنگام بازگشت به شیراز بسیاری از کشورها را بازدید کرد و خاطرات و تجربیات خود را در قالب شعر و نثر دردو کتاب نوشت.
آرامگاه شوریده شیرازی
شوریده شیرازی، حاج محمد تقی، ملقب به فصیح‌الملک، متخلص به شوریده، پدرش عباس پیشه ور از اعقاب اهلی شیرازی، شاعر معروف عهد قاجار است. وی در روز پنج‌شنبه ۲۱ مهر۱۳۰۵ خورشیدی برابر با ششم ر زادگاه خود درگذشت و در جوار آرامگاه سعدی به خاک سپرده شد.
شوریده در هفت‌سالگی به علت ابتلای به بیماری آبله از هردو چشم نابینا و چهره‌اش آبله‌گون شد. او از نابینا بودن و آبله‌رویی خود به حسرت یاد می‌کرد:
| با علت بی‌دیدگی از عیش مزن لاف | این حسرت دیدار که داری تو، که دارد |
وی در نه‌سالگی پدر ش را از دست داد و در تحت سرپرستی دایی‌اش قرار گرفت. شوریده به زودی در کسب فضایل پیشرفت شایان نمود و به سبب مکاتبه و مشاعره با شاعران نامدار معاصر مانند: صبوری خراسانی، ملک‌الشعرای بهار، ایرج میرزا، و وحید دستگردی، مشهور شد.
آرامگاه خواجوی (خواجه) کرمانی
خواجوی کرمانی که نام کامل آن کمال‌الدین ابوالعطاء محمودبن علی‌بن محمود، شاعر مشهور فارسی و عارف صوفی اهل ایران بود که در واقع بزرگترین شاعر کرمان است ، اما وقتی وی زادگاه خود را ترک کرد و به مسافرت گرایش پیدا کرد ، آخرین سالهای زندگی خود را در شیراز با همراهی ابو اسحاق اینجو گذراند و با بزرگان بسیاری مانند عبید زاکانی ، سلمان ساوجی ، عماد فقیه کرمانی ، خواجه حافظ شیرازی نزدیک بود. از خواجوی کرمانی آثار زیادی به جای مانده‌است که مضامین و محتوای آنها عموماً متفاوت می‌باشند. بیشتر این آثار منظوم هستند.
می توان گفت که آرامگاه خاجوی شیرازی نیز از پربازدیدترن آرامگاه شاعران و مشاهیر در شیراز است. اگر به دروازه قرآن بروید ، که در ابتدای جاده شیراز به اصفهان واقع شده است ، می توانید مقبره ایشان را پیدا کنید که واقع دردامنه تپه صبوی در شمال شیراز ، توسط باستان شناسان قبل از انقلاب اسلامی ساخته شده و پس از آن بازسازی شده است.
در طبقه اول، یک ایوان سنگی وجود دارد که با طاق خمیده و سه ستون در وسط قرار داردکه در آن یک مجسمه سنگی از خواجو کرمانی و کتیبه ای روی دیوار از اشعار وی وجود دارد.
در طبقات بالاتر، سه غار وجود دارد که در یکی از آنها خواجو کرمانی عبادت می کرده است.غاری دیگر که غار دارای طاق آجری و سنگی ، محل دفن عماد الدین محمود وزیر شهاب ابواسحاق اینجو است. در کنار این غار نقش برجسته‌ای از جنگ رستم و شیر دیده می‌شود که به دستور حسینعلی میرزا فرمانفرمای فارس ساخته شده‌است. در کنار آن نیز نقش برجسته ناتمامی از فتحعلی شاه قاجار و دو تن از پسرانش به چشم می‌خورد. امروزه در همسایگی مقبره پاركی به نام خواجو كرمانی است كه به عنوان یكی از مهمترین پارک های شیراز در نظر گرفته می شود.
آرامگاه شیخ روزبهان
شیخ روزبهان از عرفای بزرگ قرن ششم است؛ بازدید از این آرامگاه وی که در شرق شیراز ، در انتهای خیابان لطفعلی خان زند است از چند جهت اهمیت دارد. آرامگاه شیخ روزبهان در محل خانقاه وی ساخته شده است ( خانقاه به محل زندگی، آموزش، و گردهم‌آیی و فعالیت درویشان و صوفیان گفته می شود) . از این روی بازدید از این مکان، علاوه بر آشنایی با شخصیت شیخ، بازدید از دو اثر تاریخی آرامگاه و خانقاه مربوط به وی محسوب می‌شود.
حیاط مقبره با سه پله سنگی به یک ایوان بدون سقف که ساختمان اصلی را احاطه کرده است ، آغاز شده و به ایوان کوچک دیگری منتهی می شود که مقبره شیخ و دو پسر و نوه وی را در خود جای داده است.در قسمت ورودی ، یک شاهنشین(آلاچیق) با دو پنجره مشبک سنتی ( اورسی) و کاشی های معرق وجود دارد. در بین دو پنجره یک کتیبه قرار دارد که اطلاعات مفصلی در مورد شیخ و بنای تاریخی شامل نام ها و تاریخ شروع و پایان پروژه ساختمان دارد.
در ضلع جنوبی شاهنشین، كتیبه دیگری وجود دارد كه حاوی دو قسمت است و باز هم اطلاعاتی درباره شیخ روزبهان ارائه شده است که بیانگر این است که مردمان شیراز این شیخ را یک “عارف بزرگوار” می شناسند. حیاط مقبره پوشیده از سنگ و کف داخلی آن پوشیده ازموزاییک است. روی سنگ قبر شیخ یک جعبه سنگی بزرگ سبز وجود دارد که سرتاسر آن اطراف نام های چهارده معصوم به خط ثالث نوشته شده است.
شــیخ روزبهان پنجاه سال در مسجد جامع عتیق شــیراز به وعظ و خطابه مشــغول بوده اســت. جتالب است بدانید پادشــاهان عصر مانند اتابک سعدبن زنگی و ســعدبن ابوبکر به دوســتی با شیخ و ارادت به او مفتخر بوده اند.
آرامگاه سیبویه
ابو بشار عمرو بن عثمان بن قنبر ، دانشمند ایرانی که بهتر به عنوان سیبویه شناخته می شود ، در 760 قمری در بیضا اردکان متولد شد. وی زادگاه خود همدان را به مقصد بصره ترک کرد و توسط خلیل بن احمد تدریس شد. سپس برای ادامه تحصیل به بغداد رفت و در شیراز درگذشت و در محله ای معروف به سنگ سیاه در شمال دروازه کازرون دفن شد.
وی از فیلسوفان بنام و از علمای اعظم نحو و علوم عرب است به طوری که «الکتاب» اولین کتاب حاوی صرف و نحو و از منابع و مآخذ قابل اطمینان است. در واقع سیبویه اولین فردی بود که برای زبان عربی صرف و نحو نوشت و صداها را در این زبان مشخص ساخت بنابراین علامات ضمه، فتحه، کسره و تنوین‌ها، از ابتکارات سیبویه است از همین رو وی به «سیبویه نحوی» ملقب گشت.
سیبویه هنگامی که عازم خراسان بود در مسیر راه بیمار می‌شود و در سال 180 هجری قمری در حالی که فقط 40 سال داشت، در شهر شیراز از دنیا می‌رود و در گورستان باهلیه مدفون می‌شود.
مقبره وی در سال 1353شمسی به همت انجمن آثار ملی ساخته شد که دارای راهرویی در به طول 8 مترو عرض 5 متر و مزین به کاشی های معرق ، ساخته شده توسط خراسانی هاست. سقف ساختمان نیز موزائیک شده است. سنگ قبر وی یک سنگ سیاه به طول 190 سانتی متر و عرض 70 سانتی متر و ارتفاع 35 سانتی متر است همین سنگ سیاه روی قبر سبب نام گذاری محله به سنگ سیاه شده است . نام او به همراه زادگاهش بر روی این سنگ نوشته شده است. در شرق آن باغی وجود دارد که آن را به یک تفرجگاه برای گردشگران تبدیل کرده است.
آرامگاه آبش خاتون
در شیراز ، در نزدیکی دروازه قصاب خانه ، بنای نیمه ویرانه ای وجود دارد که به “آبش خاتون” معروف است. آبش خاتون ملکه آخرین پادشاه آتابکان فارس بود ، او که تنها فرمانروا زن استان فارس بوده است توانسته بامهارت و توانایی‌هایی که داشته شیراز را از حمله مغول در امان نگه دارد. این بنا در سه طبقه ساخته‌شده است که طبقه سوم آن در گذر زمان فروریخته است و اکنون آن بنای زیبا و مجلل تبدیل به بنایی نیمه ویرانه شده است. متاسفانه در بین آرامگاه شاعران و مشاهیر در شیراز به بنای آرامگاه این بانوی بزرگ کم لطفب شده و پروژه ای برای مرمت این بنا در دست احداث نیست.
کاشی‌کاری‌های زیبای این مقبره که حاوی آیات قرآن می‌باشد سبب جذابیت این بناشده است. کتیبه های این بنا متعلق به دوره صفویه ابوده و به عنوان میراث ملی ثبت شده است. در میان کسانی که در شعر سعدی مدح و ستایش شده‌اند، خاندان اتابکان سعد زنگی جایگاه ویژه‌ای دارند و آبش خاتون نیز از کسانی بوده که سعدی وی را مدح گفته است. برخی از کارشناسان ادبیات قصیده سعدی با مطلع « ای بیش از آنکه در قلم آید ثنای تو/ واجب بر اهل مشرق و مغرب دعای تو» را مدح آبش خاتون می‌دانند.
آرامگاه عبدالله خفیف
ابو عبدالله محمد بن خفیف بن اسکفسار شیرازی یکی از عرفای نامی شهر شیراز است که به ملقب به شیخ الکبیر، شیخ الاسلام و شیخ المشایخ است. شیخ موسس سلسله مشهور خفیفیه از فرقه های صوفیه است که کاملا به اصول شریعت پایبند بوده است. ابوعبدالله خفیف در نزد بسیاری از علمای زمان خود و سیاسیون نیز از جایگاه و احترام بسیار بالایی برخوردار بوده و با بسیاری از عرفای هم عصر خودش همانند حلاج و شبلی مراوده داشته است. شیخ در نهایت پس از یکصد و بیست و چهار سال زندگی در سال 371 هجری قمری در شهر شیراز چشم از جهان فرو بست و در همان خانقاهی که به عبادت مشغول بود در کنار مادرش به خاک سپرده شد. خانقاه وی درست پشت بازار وکیل و در مجاورت آب انبار وکیل قرار گرفته است. در سال 566 هجری قمری فردی با نام زنگی بن مردود اقدام به ساخت آرامگاهی جدید بر مزار شیخ می نماید و چندین تکه زمین اطراف خانقاه را نیز خریداری کرده و به آن مجموعه اختصاص می دهد.
اداره باستان شناسی فارس در سال 1337 برای مزار شیخ بقعه ای را ساخته و چهارتاقی (بنایی چهارگوش و متشکل از چهارپایه و یک طاق گنبدی بر روی آن ) آجری را در حیاط آن اجرا کردند. یکی از کتابخانه های عمومی شیراز نیز در ضلع شمالی حیاط این آرامگاه قرار دارد.
آرامگاه شیخ محمد لاهیجی شیراز
این بنا در اصل خانقاهه ” نوربخشیه” بود که در آن عارف سالک” محمدبن یحیی بن علی الجیلانی- لاهیجی” از مریدان شیخ محمد نوربخش، به عبادت می پرداخت .این بنا در حال حاضر تخریب شده و تنها قبر” شیخ لاهیجی” و پسرش” احمدبن محمد لاهیجی” باقی مانده است.
بنای آرامگاه شیخ محمد لاهیجی در محله ” لب آب” شهر شیراز نزدیک دروازه ” شاه داعی الله” واقع است. به گفته تاریخدانان وی در شهر لاهیجان دیده به جهان گشوده است و با نام های فدائی و اسیری نیز شناخته می شود از مریدان و ارادتمندان شناخته شده سید محمد نوربخش موسس سلسله نوربخش از فرقه های تصوف و صوفیه است که در بین مردم، علما، فضلا و شاعران و همچنین در بین مقامات حکومتی از جایگاه و احترام بسیار بالایی برخوردار بوده است.
شیخ لاهیجی که به دلیل پیروی از سلسله نوربخش به نوربخشیه نیز شهره بود سرانجام در سال 912 هجری قمری در شهر شیراز چشم از جهان فروبست. جسد شیخ را در همان خانقاه نوریه به خاک سپردند. بنای فعلی در سال 1348 هجری شمسی و توسط خانقاه احمدیه شیراز بازسازی شده است که شامل حیاتی کوچک به همراه چند اتاق و بنای مقبره شیخ است. بر روی مقبره شیخ و فرزندش نیز ضریح آهنی کوچکی قرار گرفته است.
آرامگاه بابا کوهی
یکی از مشایخ بزرگ سده چهارم هجری شیخ ابوعبدالله بن عبیدالله شیرازی معروف به “باباکوهی” در رشته کوه های شمالی شیراز به خاک سپرده شده است. برای رسیدن به آرامگاه باباکوهی باید از یک گردشگاه با درختان کهن عبور کنید تا به بقعه باباکوهی رسید.
آرامگاه شیخ ابو ذرعه (ابی ذرعه)
آرامگاه شیخ ابی ذرعه مربوط به دوره صفوی است و در شیراز، ضلع غربی فلکه غدیر واقع شده است. مزار شــیخ عبدالوهاب بــن محمدبن ایوب اردبیلــی، عالم و زاهد هم عصر شــیخ کبیر در انتهــای خیابان لطفعلی خان زند قرار دارد که با کمال تأسف در حال ویرانی است . باید گفت که در بین آرامگاه شاعران و مشاهیر در شیراز به آرامگاه این شیخ بزرگوار کم لطفی شده است. این شــیخ بزرگوار روزهای جمعه در مسجد جامع عتیق وعظ می کرده است. در گذشــته به این بخش از شیراز که نزدیک حصار شــهر قرار داشته «کل شــیخ ابوزرعا» می گفتند.
متاسفیم که این مطلب نتوانسته نظر شما را جلب کند. لطفا با نظرات و پیشنهادات خود، ما را در بهبود همیشگی سایت یاری دهید.
ثبت دیدگاه